Unha regularización fiscal adoptada nun momento excepcional que o Tribunal Constitucional declara inconstitucional

Releo hoxe unha entrada que publicaba neste blog o 1 de abril de 2012 que titulaba: “Sobre o programa excepcional de regularización de activos ocultos”

Que dicía logo textualmente: “ Sen dubida un dos temas que esa xerando mais polémica é a introducción acompañando ao Proxecto de Lei de PGE para 2012 do Decreto Lei, que contempla unha serie de medidas de carácter excepcional para favorecer a atracción de rendas e contribuír tamén á consolidación fiscal.

Resulta pertinente explicar que o  programa especial de regularización de activos ocultos nace nun escenario no que o Goberno se ve na obriga de tomar medidas excepcionais de incremento da recadación para a redución do déficit fiscal e, ao mesmo tempo, evitar incidir directamente naqueles contribuíntes que xa viron aumentados os seus impostos,  principalmente en IVE e IRPF.

Cabe sinalar que:

. Non se exime de tributación á renda aflorada  posto que se gravará un 10% do total do patrimonio declarado.

. Farase a través dun tipo de gravame especial global que simplifica a forma de regularizar.

. A medida aplicarase de forma temporal,  ata o 31 de decembro de 2012, co fin de incentivar a declaración de activos non declarados. A partir de xaneiro de 2013 endureceranse as sancións por fraude fiscal, o que reforza a eficacia potencial do programa.

. A medida adóptase ao amparo do criterio dos organismos internacionais, sobre todo, a OCDE e á vista da experiencia de países da nosa contorna.  A OCDE recomenda explicitamente o establecemento de programas que incentiven o afloramiento de rendas ocultas, ademais de plans de intercambio de información tributaria.

. A OCDE fixa como requisitos para que este tipo de programas sexan exitosos que teñan duración limitada (excepcionalidade), xeren seguridade xurídica, manteñan a confidencialidade para os que regularicen e fixen un gravame especial o suficientemente atractivo. A medida que agora se plantexa cumpre todos estes requisitos.

. A Unión Europea avoga tamén por que, ademais de recadar impostos, as Facendas estatais  dispoñan tamén de estratexias que aseguren que os incumprimentos fiscais mantéñense nun nivel mínimo. Así consta no seu informe "Risk Managment Guide for Tax Administrations"

. Son moitos os países que adoptaron medidas similares á exposta para declarar patrimonios ocultos e repatriar fondos en anos anteriores. Entre outros, figuran as administracións tributarias de Estados Unidos, Reino Unido, Arxentina, Italia e México. No caso de Italia, o proceso de regularización do país levado a cabo en 2009 e 2010 xerou unha recadación extraordinaria próxima aos 5.000 millóns de euros.

. En España xa se fixeron procesos anteriores. Hai antecedentes en 1984 e 1991, con Gobernos socialistas.

Hoxe  mesmo a secretaria de Estado de Orzamentos e Gastos, a ex conselleira galega, Marta Fernández Currás, nunha entrevista no diario ABC afirma sobre a regularización que  é unha medida que non lle gusta, aínda que a xustifica como algo "excepcional" pola actual situación económica e porque a alternativa sería subir o IVE que é unha figura recadatoria "potente", e que ten "consecuencias malas porque sacrifica o consumo".

Coincido totalmente coa afirmación de Fernández Currás  cando di  que "hai que afrontar a realidade. E esa realidade é que a economía española decrecerá ao 1,7 % este ano. Claro que non nos gusta esta medida, pero hai un diñeiro que non está no circuíto legal e hai que traelo.

Agardemos os resultados desta excepcional medida.”

Pois ben onte mesmo 8 de xuño coñeciamos que o Pleno do Tribunal Constitucional, por unanimidade, estimaba o recurso de inconstitucionalidade presentado polo Grupo Parlamentario Socialista no Congreso contra a disposición adicional primeira do Real Decreto-lei 12/2012, do 30 de marzo, polo que se introducen diversas medidas tributarias e administrativas dirixidas á redución do déficit público.

 En nota de prensa, o TC dicía que "esta norma permitiu regularizar a situación tributaria das persoas físicas e xurídicas que non declararan á Facenda Pública todos os seus ingresos. A disposición impugnada foi declarada inconstitucional e nula por vulnerar o art. 86.1 da Constitución, que prohibe o uso do decreto-lei cando as medidas aprobadas afecten "de forma relevante ou substancial" aos deberes consagrados no Título I da Constitución, como é o caso do "deber constitucional de todos de contribuír ao sostemento dos gastos públicos" (art. 31.1 CE). En virtude do principio de seguridade xurídica (art. 9.3 CE), a decisión do Tribunal non afectará as regularizacións tributarias firmes que se realizaron ao amparo da norma anulada"

Ante esta sentenza o Goberno manifesta que "respéctaa e acata como fai con todas as sentenzas xudiciais firmes, tanto as que lle afectan directamente como as que afectan a outras institucións; tanto cando está de acordo co seu contido como cando non comparte os comentarios que se fan nas mesmas. Consideramos que todo iso é consustancial á separación de poderes e forma parte do respecto institucional que debe existir á independencia que teñen os xuíces e maxistrados no exercicio das súas funcións"

En calquera caso, hai que deixar claro que o Tribunal Constitucional declara unicamente a nulidade do procedemento lexislativo utilizado para aprobar a Declaración Tributaria Especial (DTE), porque entende que a materia que se regulaba non debía aprobarse por un Real Decreto-Lei.

Convén aclarar que o Goberno utilizou o Real Decreto Lei porque entendía que a situación de emerxencia económica que atravesaba o país, cunha caída de ingresos de contorna aos 70.000 millóns de euros, requiría de medidas urxentes para tratar de recuperar a recadación e para poñer baixo o control da Axencia Tributaria bens que se atopaban ocultos e non pagaban impostos.

O Goberno actuou como creu que era máis conveniente no exercicio das súas funcións e das súas responsabilidades nun momento tan difícil, e pensando no interese xeral de España. Non hai que esquecer que en 2012 o país estaba en risco de entrar en bancarrota, que numerosas instancias pedían o rescate da nosa economía e que era necesario dar unha resposta rápida para demostrar que o Goberno tomaba as rendas dunha situación que parecía insustentable.

Por esa situación de emerxencia neste e noutros casos utilizouse a figura do Real decreto-Lei, que posteriormente validou o Parlamento no que entón o Goberno contaba co respaldo da maioría absoluta do Grupo Popular.

Respecto ao contido en si da Declaración Tributaria Especial, hai que lembrar que o Goberno actuou seguindo as recomendacións que en distintos momentos fixeron relevantes organismos internacionais para afrontar situacións de emerxencia tributaria similares á que vivía España.

Diversos países da nosa contorna como Italia, Bélxica, Alemaña, Reino Unido, Portugal, Grecia, Irlanda, Estados Unidos ou Canadá realizaron distintos procesos de regularización fiscal nos últimos anos. O propio Partido Socialista aprobou no seu momento dúas auténticas amnistías fiscais que non só perdoaban aos defraudadores que regularizaban de forma opaca, senón que mesmo lles investiu o diñeiro regularizado nunha débeda pública especial cuxos intereses estaban exentos de tributación.

En cambio, a Declaración Tributaria Especial aprobada por este Goberno seguiu as recomendacións da OCDE na loita contra a fraude, de maneira que estableceu un tipo de interese medio que non desincentivara a regularización, porque doutra maneira ninguén se prestaría voluntariamente a aflorar bens ocultos, pero que tampouco fóra tan baixo que crease un agravio comparativo. Seguindo as mesmas recomendacións, e a diferenza das amnistías fiscais do PSOE, esta Declaración non era nin anónima nin opaca, o que permitiu investigar a orixe dos fondos que se acolleron a ela e actuar en caso de delito.

Ademais, a OCDE recomendaba que este tipo de iniciativas estivesen acompañadas de estritas medidas de loita contra a fraude que fixesen ver ao defraudador que era a súa última oportunidade para regularizar. E, efectivamente, a declaración tributaria especial configurouse como a última oportunidade concedida aos incumplidores para poñerse ao día nas súas obrigacións coa Facenda Pública voluntariamente, antes da entrada en vigor da Lei 7/2012, que aprobou un importante paquete de medidas antifraude sen parangón na historia recente, dotando de novos instrumentos á Axencia Tributaria, reforzando a regulación do delito fiscal, e sobre todo, establecendo a obrigación de informar sobre os bens e dereitos no estranxeiro a través do modelo 720.

Estes dous procesos, a Declaración Tributaria Especial a través do Modelo 750, e a obrigación de informar de bens no estranxeiro polo Modelo 720, convertéronse en dous poderosos instrumentos de loita contra a fraude que discorreron de forma paralela e que permitiron abrir actuacións específicas tanto a persoas que se acolleron á regularización extraordinaria como entre quen informou sobre os seus bens no estranxeiro. A Axencia Tributaria xa enviou á Xustiza información que lle permite actuar contra persoas que se acolleron á Declaración Tributaria Especial e que presentaron o modelo 720, pero que, segundo detectouse, puideron cometer delito fiscal, porque esa regularización non extingue os delitos que se puidesen cometer.

En calquera caso, o Tribunal Constitucional non cuestiona a lexitimidade da medida e declara expresamente que as actuacións realizadas a partir da DTE non ven afectadas pola sentenza e non poderán ser revisadas.

Así pois, os procedementos de inspección abertos pola Axencia Tributaria van continuar nos mesmos termos que ata agora. Isto é moi importante porque estes procedementos non só serven para colaborar coa Xustiza na persecución dos delitos, senón que forman parte do labor da Axencia Tributaria contra a fraude, que permitiu que a AEAT obteña, ano tras ano desde 2012, os mellores resultados de recadación da súa historia na loita contra a fraude.

En definitiva, a Declaración Tributaria Especial foi un instrumento útil nunha situación excepcional que serviu aquel ano tan difícil para recadar ao redor de 1.200 millóns de euros que serviron para reducir o déficit público. Aínda máis importante foi que serviu para aflorar un patrimonio oculto duns 40.000 millóns de euros, o equivalente a catro puntos de PIB, que desde entón están a pagar os impostos que lle corresponden. De non aprobarse a DTE, este patrimonio seguiría oculto e non tributaría en España.

Ademais, ao non ser un procedemento anónimo nin opaco, os acollidos á regularización e os seus datos están a disposición da Axencia Tributaria para as actuacións que estime oportunas no marco das leis fiscais españolas.

Devandito todo o anterior, a modo de explicación do proceder do Goberno e daqueles que convalidamos o citado Decreto Lei, procede tomar cumprida nota dalgunhas das consideracións da sentenza do TC como aquela que día que "a adopción de medidas que, en lugar de servir á loita contra a fraude fiscal, aprovéitanse do mesmo so pretexto da obtención duns ingresos que se consideran imprescindibles ante un escenario de grave crise económica, supón a abdicación do Estado ante a súa obrigación de facer efectivo o deber de todos de concorrer ao sostemento dos gastos públicos (art. 31.1 CE). Desta forma, lexitímase como unha opción válida a conduta de quen, de forma insolidaria, incumpriron a súa deber de tributar de acordo coa súa capacidade económica, colocándoos finalmente nunha situación máis favorable que a daqueles que cumpriron voluntariamente e en prazo a súa obrigación de contribuír. En conclusión, o obxectivo de conseguir unha recadación que se considera imprescindible non pode ser, por si só, causa suficiente que lexitime a quebra do obxectivo de xustiza ao que debe tender, en todo caso, o sistema tributario, en xeral, e as concretas medidas que o integran, en particular".

Finalizo compartindo as palabras desta tarde do portavoz do executivo expresando o apoio do Gobierno ao ministro de Hacienda y Función Pública, Cristóbal Montoro, quen comparecerá no Congreso, a petición propia, para dar as oportunas explicacións.

Si desexa facer algún comentario poder enviar un correo a celso.delgado@congreso.es 

Recibirá resposta