EXPOÑEN
Que os gobernos das Comunidades de Galicia, Principado
de Asturias, A Rioxa, Aragón, Castela- A Mancha e Castela e León colaboramos
activamente para promover e impulsar un novo modelo de financiamento
autonómico, que se fundamente no pleno respecto á Constitución, e en concreto,
ao principio de igualdade entre todos os españois recollido no artigo 139.1, o
cal garante que todos os españois teñen os mesmos dereitos, con independencia
de onde vivan, e no artigo 138.2, que establece que as diferenzas entre os
Estatutos non poderán implicar, en ningún caso, privilexios económicos ou
sociais.
Así mesmo as seis Comunidades Autónomas contribuíron
de forma construtiva ao debate sobre que Europa queremos para o futuro e, ante
o próximo período orzamentario posterior a 2020, o papel dos territorios con
dificultades específicas como as derivadas dos desafíos demográficos.
Por iso, e reunidos na cidade de Zaragoza, el 10 de
setembro de 2018, chegamos ás CONCLUSIÓNS que a continuación se manifestan:
1. Transmiten ao Goberno de España a necesidade
perentoria de defender como prioritaria a definición do novo modelo de
financiamento autonómico, cuestión que debe abordarse de forma inmediata para,
deste xeito, poder garantir a prestación dos servizos fundamentais por parte
das Comunidades Autónomas.
Por iso instan a continuar e avanzar nos seus
traballos na proposta de modelo que debe ser obxecto dun consenso multilateral
no seo del Consello de Política Fiscal e Financeira, no cal se teñan en conta
as particularidades, necesidades e posicións de todas as administracións
afectadas. Manifestan a súa preocupación polo calendario electoral dos próximos
anos que poderían engadir máis incerteza a uns acordos xa de por si complexos
de alcanzar polo que consideran necesario dar cumprimento no presente exercicio
ao acordo do 17 de xaneiro de 2017 nesta materia.
En todo caso, considérase que o novo modelo de
financiamento autonómico debe reforzar os seguintes principios:
a) A garantía da prestación de niveles similares de
servizos públicos en todas as Comunidades Autónomas, con independencia da súa
capacidade para xerar ingresos tributarios, garantindo a suficiencia dinámica
en aqueles supostos en que os ingresos non evolucionen de forma homoxénea.
b) O novo sistema de réxime común debe ser o resultado
dun consenso multilateral no seo do Consello de Política Fiscal e Financeira,
no cal se teñan en conta las necesidades e posicións de todas as
administracións afectadas.
c) A corrección dos déficits de financiamento nos
servizos que presenta o modelo vixente, dotando o sistema autonómico de maiores
recursos.
d) A potenciación do principio de suficiencia
garantindo que as Comunidades Autónomas dispoñan dos recursos precisos para
financiar o total dos servizos da súa competencia tanto no presente como no
futuro. O sistema debe garantir a suficiencia dinámica a través da vinculación
dos recursos que atribúe o sistema de financiamento á evolución dos ingresos
tributarios totais do Estado.
e) Debe definirse un sistema de nivelación total, que
garante a suficiencia para todos os servizos asumidos. Para iso existirá un
catálogo de servizos, cuxo financiamento estea asegurado a través dos recursos
que o sistema atribúe ás Comunidades Autónomas.
f) A incorporación da cláusula tradicional en todas as reformas do sistema de
financiamento, conforme á cal ningunha Comunidade Autónoma empeora a súa
posición financeira como consecuencia da reforma.
g) La potenciación de los mecanismos de nivelación, a
través de una dotación suficiente de estos mecanismos.
h) No desenvolvemento dos principios de suficiencia
estática e dinámica e de nivelación, as necesidades de financiamento das
Comunidades Autónomas deberán fixarse atendendo aos determinantes das súas
necesidades de gasto reais. Mentres se empregue un sistema de aproximación
indirecta deberán terse en conta, en maior medida, variables tales como os
custos fixos, a orografía, a superficie, a dispersión, a baixa densidade, a
baixa taxa de natalidade ou o envellecemento e sobreenvellecemento da
poboación, entre outros.
i) A avaliación das necesidades reais realizarase de
forma específica en relación aos gastos vinculados á educación, a asistencia
sanitaria e os gastos sociais.
- Avaliarase de forma diferenciada o efecto da
aplicación da Lei de Dependencia. O cálculo das necesidades reais realizarase
tendo en conta as seguintes variables: número de persoas dependentes atendidas,
grao de dependencia, tipo de prestación e dependentes potenciais e a dispersión
territorial. O financiamento deberá ser suficiente para alcanzar os niveis de
cobertura recollidos orixinalmente na Lei de Dependencia, e realizarase
conforme se establece no Informe da Comisión para a análise da situación do
Sistema de Dependencia.
- Avaliarase de forma especial o déficit no
financiamento do gasto sanitario e a dinámica de crecemento deste gasto. En
particular o gasto sanitario ponderarase en función do seu peso actual no gasto
real das Comunidades Autónomas, e financiarase axustando a variable grupos de
idade do gasto sanitario, recollendo a creación de novos tramos a partir dos 65
anos (maiores de 85 anos) e aumentando a súa ponderación, tal e como vén
evidenciando a dinámica deste gasto. Ademais realizaranse revisións periódicas
para axustar estes indicadores e ponderación, de forma que se garanta a
suficiencia dinámica do gasto sanitario no modelo de financiamento.
- Teranse en conta criterios que permitan impulsar o
reequilibrio territorial entre zonas densamente poboadas e zonas en declive
demográfico e proporcionar servizos públicos de calidade a estas últimas, así
como garantir un desenvolvemento económico sustentable e integrado para todos,
prestando atención ao investimento en políticas de conciliación da vida
laboral, familiar e persoal e de apoio á natalidade e á dotación de recursos
para o desenvolvemento rural dado o seu carácter transversal e a súa incidencia
na vertebración do territorio.
j) A avaliación do comportamento dos mecanismos de
revisión anual incorporados no actual sistema de financiamento, así como a
posta en marcha dos grupos de traballo correspondentes para a determinación do
custo efectivo dos servizos.
k) A plena efectividade do principio de lealdade
institucional, que impida que decisións do Estado afecten á capacidade
financeira das Comunidades Autónomas para facer fronte á prestación dos
servizos, debendo estas ser compensadas pola totalidade dos efectos financeiros
que poidan producirse. A tal efecto, deberán procederse á avaliación, no marco
do principio de lealdade institucional previsto no actual sistema, das
diferentes medidas adoptadas polo Estado que teñan podido afectar aos ingresos
e gastos autonómicos.
l) A redefinición da recadación normativa de modo que
se garanta que a cada territorio se lle imputan os recursos que lle
corresponden, e que as Comunidades Autónomas, no exercicio da súa autonomía
financeira, asuman a plena responsabilidade dos incrementos e diminucións de
recadación que sexan consecuencia do exercicio da súa capacidade normativa. Neste
sentido, debería impulsarse unha ordenación sobre unhas bases comúns do
regulamento dos tributos cedidos (como xa sucede co IRPF), garantindo unha
recadación homoxénea en todo o territorio que sirva como elemento de apoio ás
necesidades de gasto e fomente a corresponsabilidade fiscal, e que eviten as
situacións de competencia desleal, especialmente nos tributos que inciden na
fixación do domicilio fiscal.
m) A potenciación das políticas de desenvolvemento
rexional e en concreto, do Fondo de Compensación Interterritorial, instrumento
constitucionalmente ligado ao principio de solidariedade a través de recursos
adicionais aos do sistema de financiamento, mediante unha adecuada dotación
orzamentaria e unha reforma dos elementos de reparto.
n) A reforma do sistema de financiamento deberá
abordar a situación dos mecanismos extraordinarios de apoio á liquidez das
Comunidades Autónomas baixo a premisa de que as medidas que se adopten deberán
respectar unha igualdade de trato entre todas as Comunidades Autónomas.
o) A avaliación do impacto das reformas en materia de
Administración local sobre o financiamento e as necesidades de gasto das
Comunidades Autónomas. Así mesmo, consideran necesario que se aborde a
necesaria reforma do financiamento local, realizando unha valoración conxunta
da súa suficiencia xunto coa da comunidade autónoma para cada territorio.
Así mesmo, consideran que as Comunidades Autónomas
necesitamos mellorar os nosos recursos para poder prestar uns servizos públicos
de calidade con carácter inmediato, máis tendo en conta que na previsión de
liquidación de 2017 comunicada en xullo pasado, non se tivo en conta a
incidencia do cambio do sistema de xestión do IVE.
Como consecuencia do anterior, consideran que se debe
aboar ás Comunidades Autónomas en 2019 tanto o importe da mensualidade do IVE
non ingresada en 2017 como a parte que tiverA correspondido a cada Comunidade
nos distintos fondos do sistema que se visen afectados negativamente pola caída
do ITE orixinada pola menor recadación do IVE (Fondo de Garantía, Fondo de
Suficiencia e Fondos de Converxencia).
2. As Comunidades de Galicia, Principado de Asturias,
A Rioxa, Aragón, Castela- A Mancha e Castela e León xuntas suman 4.463
municipios, o 55% de España, máis da metade do territorio nacional, o 52,8% da
superficie e, porén, non alcanzan máis que o 21% da poboación nacional. Por
iso, instamos ao Goberno de España a que, en cumprimento do acordo adoptado na
Conferencia de Presidentes de xaneiro de 2017, presente a proposta de
“Estratexia Nacional frente ao Reto Demográfico” sexa debatida no marco da
Comisión creada ao efecto, á que, como Comunidades integrantes do Foro de
Comunidades Autónomas polo Cambio Demográfico (FREDD) achegamos as nosas
propostas e prioridades activamente.
Así mesmo, no ámbito europeo, froito deste Foro
alcanzamos compromisos importantes como a inclusión da cuestión demográfica no
Acordo de Asociación do Goberno de España no marco da programación da Política
de Cohesión para o período 2014-2020, y como prioridade política del Comité
Europeo das Rexións no novo mandato lexislativo da Unión Europea.
Neste marco, con vistas ao debate e aprobación do novo
Marco Financeiro Plurianual da Unión Europea (MFP) para o período posterior a
2020 que deberá aliñar o mellor posible o financiamento dispoñible e as
prioridades políticas baseándose tanto no que funciona ben actualmente como nos
desafíos aos que se enfrenta, as Comunidades autónomas firmantes coinciden en
sinalar o reto demográfico como un destes desafíos.
- Así se recolle no Libro Branco sobre o Futuro de
Europa, reflexións e escenarios para a Europa dos Vinte e sete en 2025
(1/03/2017) que identifica o cambio demográfico entre os retos aos que
terá que facer fronte a Unión Europea,
- Así se recolle en diversos ditames do Comité
Europeo das Rexións, en particular o Ditame “A resposta da Unión Europea ao
reto demográfico” (2017/C 017/08). Neste ditame constátase que o cambio
demográfico é un dos maiores retos aos que se enfronta toda a Unión
Europea, polo seu enorme impacto económico, social, orzamentario e
ecolóxico, tanto a escala nacional como rexional e local, xa que afecta a
sustentabilidade dos sistemas de pensións e aos sistemas sanitarios,
determinando así a evolución do Estado do benestar, e foi por iso que se
formularon propostas moi concretas para o período de programación
2021-2027 e a futura Política de Cohesión.
- Así se pronuncia tamén o Comité das Rexións no
Ditame “Documento de reflexión sobre o futuro das finanzas da Unión
Europea” (COR-2017-03718) recordando o chamamento para incluír as medidas
complementarias do PIB no establecemento da nova xeración de Fondos
Estruturais e de Investimento Europeos no próximo período financeiro
plurianual, que permita axustar a taxa de cofinanciación por categoría de
rexión ao gasto real no que se incorre cando se financian as operacións
cofinanciadas o, no seu caso, permitir un ámbito de programación en termos
de elixibilidade de actuacións en aqueles territorios sitos en rexións
máis desenvolvidas que contan con condicionantes territoriais e
socioeconómicos relevantes.
- Destacamos tamén o Ditame do Comité das Rexións
“Futuro dos Investimentos Territoriais Integrados (ITI) no post-2020” en
el que se establece que …..”a implementación dunha ITI debe ter como
consecuencia a mellora nos termos de financiamento dos plans financeiros
dos programas operativos” e insta a mellorar as condicións en termos de
taxas de cofinanciación para a cobertura de aqueles gastos de investimento
que permiten unha identificación directa co obxecto da ITI.
- Así se adopta na Resolución do Parlamento Europeo
de 14 de novembro de 2017 sobre o despregamento dos instrumentos da
Política de Cohesión por parte das rexións para afrontar o cambio
demográfico. No documento fíxanse varias liñas de acción, na mesma
dirección que o Ditame do Comité das Rexións, como son a necesaria
coordinación mediante a elaboración dunha estratexia transversal así como
a integración das consideracións demográficas en todas as políticas da
Unión Europea así como a petición de que o MFP 2021-2027 dea un impulso ás
medidas específicas para abordar o reto demográfico e un orzamento ad hoc
cun financiamento adicional para rexións con dificultades demográficas
graves e permanentes.
- Así mesmo, na Nota da posición das Comunidades
Autónomas españolas e a Dirección Xeral de Fondos Europeos do Ministerio
de Facenda e Administracións Públicas sobre a Política de Cohesión post
2020, de febreiro de 2018, pronúncianse pola introdución dunha nova
política na cohesión, a dos retos demográficos. Ademais, insisten en que a
Política de Cohesión debe continuar sendo no próximo marco financeiro
plurianual a principal política de investimento da Unión Europea, mantendo
o seu ritmo inversor e beneficiando a todas as rexións, co obxecto de
enfrontar as disparidades.
- E así o poñen de manifesto todos os indicadores
que mostran a preocupante proxección demográfica de Europa.
O proceso de negociación dun novo Marco Financeiro
Plurianual da Unión Europea (MFP) comezou formalmente o pasado mes de maio de
2018 coa publicación pola Comisión Europea da súa proposta que recolle unha
Política de Cohesión para 2021-2027, a cal non ten en consideración estas
resolucións e ditames das institucións e organismos da Unión Europea, en
particular do Parlamento Europeo e do Comité das Rexións, nin tampouco as
demandas dos territorios con desafíos demográficos, ao non recoller nela nin
estratexias, nin criterios nin liñas específicas para loitar contra a
despoboación e o declive demográfico; ademais ve recortada a contía destinada a
esta política con respecto ao anterior MPF 2014-2020.
Por todo iso, os Gobernos das Comunidades Autónomas de
Galicia, Principado de Asturias, A Rioxa, Aragón, Castela- A Mancha e Castela e
León declaramos:
a) A necesidade dunha estratexia europea sobre cambio
demográfico que coordine o conxunto dos instrumentos e Fondos da Unión e nos que,
xunto coa PAC entre outras, a Política de Cohesión xoga un papel fundamental,
para creación de emprego, promoción da actividade económica, fomento da l+D+i,
acceso a infraestruturas, particularmente de TIC ou dotación de servizos
básicos do Estado de Benestar, etc.
b) A Política de Cohesión post 2020 ten que estar ao
servizo dos novos retos que enfronta a Unión Europea e principalmente nos que a
acción a nivel europeo ten un gran valor engadido. Entre eles, sen dúbida, está
o reto demográfico, como así se sinalou polo Parlamento Europeo e o Comité
Europeo das Rexións.
c) A Política de Cohesión debe seguir sendo
prioritaria en fondos e obxectivos. O financiamento de outras prioridades non
pode poñer en cuestión a dotación económica dos fondos da Unión Europea no
ámbito da cohesión no próximo marco financeiro plurianual 2021-2027. É esencial
que no próximo período, como mínimo, a dotación se manteña en su nivel actual,
e, se é posible se incremente, para non poñer en perigo o avance do
desenvolvemento rexional e local.
Igualmente cabe sinalar la Alianza pola Cohesión
(#CohesionAlliance), iniciativa promovida pola Comité das Rexións á que se
adheriron rexións europeas con importantes desequilibrios demográficos que
incide na Política de Cohesión como instrumento de solidariedade “para superar
a brecha económica, social e territorial”.
d) A Política de Cohesión, a súa dotación económica e
a modulación dos seus criterios de cofinanciación, non poden basearse nun único
indicador, o PIB per cápita. Entendemos e defendemos que se deben ter en conta
indicadores complementarios de diversa índole. Cinguíndonos ao reto
demográfico, propoñemos que se consideren como posibles los seguintes:
evolución da poboación (perda intensa e continuada), dispersión territorial,
envellecemento, sobreenvellecemento, emigración da poboación moza e adulta e la
consecuente caída da natalidade. Neste sentido, consideramos ademais que as
rexións europeas deben participar neste debate.
e) A Política de Cohesión debe prever instrumentos
específicos para as zonas máis afectadas por desafíos demográficos, tales como
un maior peso dos criterios demográficos no método de asignación de fondos ou
unha maior flexibilidade tanto na elección dos obxectivos temáticos como nas
taxas de cofinanciamento.
f) A Unión Europea debe levar a cabo unha definición
precisa do concepto "desvantaxes demográficas graves e permanentes"
recollido no artigo 174 do Tratado de Funcionamento a unha escala adecuada para
identificar e poder responder aos desequilibrios realmente existentes no
interior dos estados membros e as rexións.
g) Por último, consideramos que a dotación de fondos
de cohesión debe estar condicionada á efectiva existencia dunha política de
converxencia e cohesión interna e propia dos Estados e as rexións, no marco
dunha adecuada ordenación do territorio baseada en unidades funcionais con
dimensión suficiente para xerar dinámicas positivas de activación económica y
demográfica.
Así mesmo apoiamos as consideracións y políticas que
se sinalan como prioritarias no Ditame do Comité Europeo das Rexións “A
resposta da Unión Europea ao reto demográfico”, de 16 de xuño de 2016 (2017/C
017/08) e na Resolución do Parlamento Europeo sobre o despregamento dos
instrumentos da Política de Cohesión por parte das rexións para enfrontar o
cambio demográfico, de 14 de novembro de 2017 e facemos un chamamento para
traballar de forma conxunta e cooperativa no proceso de negociación do novo
Marco Financeiro Plurianual da Unión Europea 2021-2027, cuxa aprobación
definitiva está prevista en 2019, co Parlamento Europeo, o Consello e os
gobernos da Unión Europea, en particular co Goberno de España, para acadar a
nivel europeo un maior compromiso político sobre os retos demográficos que non
só recoñeza estes desafíos senón que adopte os medios financeiros, técnicos e
humanos para facerlles fronte.
