No procedemento, a Xunta de Galicia, o Concello de Sada, o da Coruña e a Deputación Provincial defenderon tamén a postura da Avogacía do Estado, mentres que como demandados constan seis familiares de Francisco Franco e unha sociedade limitada.
A maxistrada Marta Canles declara na sentenza a nulidade da doazón efectuada en 1938 de “a leira denominada Torres ou Pazo de Meirás ao autoproclamado xefe do Estado, Francisco Franco Bahamonde, por carecer do requisito esencial de forma”. En relación a este fundamento, aclara a xuíz que, o mesmo ano en que se efectúa a doazón, constitúese un Xunta Pro Pazo “do Caudillo” para comprar e regalar o Pazo de Meirás “ao Generalísimo dos Exércitos e Xefe do Estado Nacional”. “O seu nome era Francisco Franco Bahamonde, pero non se lle regala a el en por si, senón ao xefe do Estado. As alegacións dos demandados en relación á intención das vendedoras, que querían que o pazo se regalase a Franco a título persoal, non se comparten”, di a sentenza, onde se conclúe que a literalidad dos documentos sobre a compra do pazo e posterior doazón “non arroxa dúbidas”, pois todos refírense “ao caudillo”.
No fundamento de dereito terceiro da resolución, a xuíz conclúe que a compravenda do 24 de maio de 1941 foi unha “simulación”, o que determina a nulidade da mesma. Trátase do título esgrimido polos demandados e polo que Franco, a título particular, logra a inscrición da leira no Rexistro da Propiedade.
En relación a este extremo, afirma a maxistrada que non se acepta a argumentación dos demandados sobre a compra que realiza Franco coa intermediación de Pedro Barrié de la Maza, que cualifica de “ficción” levada a cabo “co só obxecto de poñer o ben ao seu nome”. “Ningunha operación subxace entre as partes que se disimule para os efectos que defenden os demandados.
O Pazo de Meirás entregouse ao Xunta Pro Pazo do Caudillo na primavera de 1938, comprado en escritura pública pola Xunta o 5 de agosto de 1938 e o Xunta Prol Pazo fixo entrega formal ao caudillo o 5 de decembro de 1938. O 24 de maio de 1941 non se entrega a Franco o pazo e Franco nada paga. A vendedora xa vendera. A reservista [Manuela Esteban Collantes e Sandoval] xa renunciara ao seu dereito. Franco nada compra”, sublíñase na resolución.
No que respecta a a liquidación do estado posesorio (restitución dos gastos nos que podería incorrer a familia mentres foi titular do inmoble), a maxistrada entende que non cabe, ao ser a propiedade incorporada ao patrimonio da familia Franco “de mala fe”. Esa mala fe materialízase “cando, tras aceptar o caudillo a doazón do Pazo de Meirás, na súa calidade de xefe do Estado, outorga unha escritura pública o 24 de maio de 1941 coa soa finalidade de inscribir este ben ao seu nome no Rexistro da Propiedade, sen mediar prezo algún”.
Lembra ademais a xuíz que o Estado asumiu todos os gastos da residencia estival que foi xestionada e administrada como residencia oficial do xefe de Estado, polo que afirma que “o Pazo de Meirás xestionábase de forma idéntica ao Palacio do Pardo”.
Ao entender que a propiedade do pazo corresponde ao Estado, a xuíz declara tamén nula a parte da escritura pola que os herdeiros de Franco fixéronse co inmoble, así como a doazón das leiras que se recolle nunha escritura de novembro de 1982. A sentenza non é firme, xa que contra a mesma cabe interpoñer recurso de apelación ante a Audiencia Provincial da Coruña.
Sobre o momento no que se presenta a demanda, que os letrados da familia Franco consideraron atraso desleal, entende a maxistrada que “a posibilidade de articular a demanda nace dun importante estudo histórico e dun consenso social, logrado tras moitos anos, que responde a unha madurez do noso sistema democrático” e destaca que o Estado “nunca renunciou aos seus dereitos”.
Na sentenza conclúese que “a parte actora demostrou a nulidade do título de compravenda esgrimido polos demandados e acreditou de forma contundente a posesión pública, pacífica, ininterrompida e en concepto de dono ao seu favor, coas consecuencias de que a totalidade da leira debería inscribirse no Rexistro da Propiedade a favor da demandante e as inscricións contraditorias existentes a favor dos demandados haberían de cancelarse”, o que a xuíz acorda.
A miña valoración sobre o fallo é de enorme satisfacción, e coinde coa da Xunta de Galicia: estamos ante un triunfo de todos os galegos, é unha boa nova para o Estado de Dereito, para o interese xeral e para Galicia.
Avala os argumentos xurídicos achegados desde a Xunta de Galicia e que sostiveron a demanda interposta pola Avogacía do Estado.
Lembrar que en 2017, o Parlamento galego encomendou á Xunta a creación dunha comisión para estudar este tema. Menos dun ano despois, concretamente en xuño de 2018, o Goberno galego remitiu o informe da Comisión á Cámara galega e, posteriormente, se aprobou unha Proposición Non de Lei para instar ao Goberno central a realizar as accións legais oportunas para reintegrar o Pazo de Meirás ao patrimonio público. Ademais, sinalaba que non debía supoñer un custe para os cidadáns.
En xullo de 2019, a Avogacía do Estado denunciou nos xulgados da Coruña á familia Franco pola posesión irregular do pazo de Meirás. A Xunta sumouse a esta demanda como parte coadxuvante para defender os intereses do patrimonio público dos galegos.
